Daha önceki inanca göre biri 7’sinde ne ise 77’sinde de öyle olurdu. Sayısal beceriniz yoksa bu sizin bilim adamı olamayacağınız anlamına geliyordu. Bende yetenek yok diyen ya da böyle doğmuşum diyen bir sürü insan var. Kimisi ne kadar istese de dans etmiyor veya o çok istediği müzik aletini çalmaya bir türlü yanaşmıyor. Eminim siz de etrafınızda kendi hayatını bu şekilde belli köşelere sıkıştırmış birçok insan görüyorsunuz. Belki de onlardan birisiniz.
Son yapılan çalışmalar bu bilgileri yalanlar durumda. Beyindeki sinir bağlantılarının hayatın sonuna kadar değiştirilebildiği kanıtlanmış durumda. Kimi bağlantılar gevşetiliyor ve bu sırada yeni bağlantılar oluşturuluyor. Burada bahsettiğimiz bağlantılar alışkanlıklarımız, davranışlarımız ve kişilik diye bildiğimiz bizi biz yapan her şey. Düşünsenize kendinizi istediğiniz yönde değiştirebilirsiniz. İyi ya da kötü bu tamamen bizim elimizde.
Huylu huyunda vazgeçer anlayacağınız. Sinir sistemindeki bağlantıların yeniden yapılanmasına nöroplastisite deniyor. Mesela bir alışkanlığınız var diyelim. Örneğin; yatmadan önce mutlaka ağzınıza bir şeyler atıyorsunuz. Bunu zamanla tekrarladıkça ve bundan aldığınız haz ve mutluluk duygusu ile bu davranışı tetikleyen sinir hücreleri arasındaki bağlantı güçleniyor. Bu davranış ilgili anılar mutlulukla ve yaşattığı haz ile kaydedildiği için daha da kuvvetli oluyor. İşte bu bağlantıların güçlendirilmesi ya da zayıflatılmasına nöroplastiste denir.
Yeni bir eylemi gerçekleştirirken ya da yeni bir şeyi öğrenirken neden rahatsızlık duyarız? Hiç düşündünüz mü? Çünkü doğadaki tüm maddeler gibi beynimiz de enerji korunma kanuna tabidir. Beyine yeni bir bilgi girişi olduğu için fazla enerji harcıyor ve beyin buna alışkın olmadığı için rahatsızlık duyuyor.
Beynimiz her şeyi öğreniyor. Bebekleri düşünün onlar için her şey yeni bir deneyim yeni bir öğreti bu nedenle hayatın ilk yıllarındaki harcanan enerjiyi düşünecek olursak bebeklerin neden o kadar çok uyuduğunu ve yediğini anlamış oluruz. Mesela ilk araba kullanmayı öğrendiğiniz anı hatırlamak daha sonraki direksiyon deneyimlerini hatırlamaktan daha kolaydır. Çünkü beyin en fazla enerji ve çabayı ilk seferde harcar. Daha sonra sadece var olan bağlantıya ulaşır.
Beyin pek çok bilgiyi alır ve bağlantılar oluşturur. Daha sonrasında üzerinden tekrar tekrar geçerek bu bağlantıları güçlendirir. Güçlenen bağlantılar ile alışkanlıklar ortaya çıkmış olur. Artık daha az enerji harcamaya başlamış olur. Tabi ki bu sürede birçok kimyasal değişimler de gerçekleşmiş olur.
Alışkanlıklarımıza ne kadar bağlı olursak olalım hiçbiri vazgeçilmez değildir. Karşımıza çıkan her sorunla baş edebilecek zekaya sahip canlılarız. Yeter ki sistematik ve mantıklı yollarla yapalım. Mesela yeni bir dansı mı öğrenmek istiyorsunuz? Önce onu yapanları gözlemleyin ve ardından taklit etmeyi deneyin. Sonra bunu yarın ve ertesi gün tekrarlayın. Göreceksiniz ki daha sonraki günler artık vücudunuz eski katılığında durmayacak.
Sigarayı bırakmak ya da olumsuz bir davranışı değiştirmeyi istemez misiniz? Bunun için yapacağınız en kötü şey ‘YARIN bu huyumdan vazgeçeceğim’ demek olur. Bunu dediğiniz takdirde beyniniz bunu gerçekleştirmek için gerekli motivasyonu hiçbir zaman bulamayacaktır.
Nöroplastisite sayesinde şu an olduğunuzdan çok farklı bir insan olabilirsiniz ya da birçok problemle başa çıkabilirsiniz. DEHB (Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), Alzheimer, Öğrenme Güçlüğü gibi birçok bozuklukla başa çıkabilmenin yolu beynimizin bu özelliğini kullanabilmektir. Çünkü nöroplastiste yeteneğimiz hayatta olduğumuz sürece devam ediyor. Eğer kararı verir ve isterseniz bunu yapabilirsiniz.
Uzm. Fzt. Umut Aybarç